وی اضافه کرد: بعد از اینکه شاهان صفوی در حرم حضرت معصومه (س) دفن شدند، تولیت جدیدی به عنوان تولیت رسمی آستان مقدس حضرت معصومه (س) انتخاب شد که اداره موقوفات جدید را به عهده گرفت و در اسناد به جا مانده نیز ذکر شده است که حقوق این دو تولیت از دو بخش موقوفات جدید و قدیم پرداخت می شده است.
وی با اشاره به اینکه محوطه مقبره، شاه نشین، ایوان، صندوق خانه، طاقچه (کتابخانه)، آبدارخانه و حیاط (ویژه برخی از مقابر) از بخش های ساختمانی آرامگاه بودند، اظهار کرد: محوطه مقبره که فضای پیرامون قبر بود با فرش‌ها، گچ بری‌ها و… مزین می شدند همچنین قبور معمولا دو سنگ قبر داشتند که یک سنگ قبر کوچک زیر فرش قرار داشت که مشخصات متوفی بر روی آن نوشته می‌شد و یک سنگ قبر مزین نیز در دید افراد قرار می گرفت.
دفن در کنار بزرگان و اقوام و فامیل و محل های خوشایند از جمله شهر خاص یا نقطه مکانی خاص از جمله همین علاقه مندی ها است. دفن در کنار مزار بزرگان وائمه و مکان های مقدس نیزاز دیرباز مورد تاکید بسیاری از مردم بوده است.
مرگ یکی از مهمترین مراحل چرخه زیست دنیوی و اخروی انسان است. مرگ امری بدیهی و طبیعی است و همه انسان ها به نوعی برای این روز بزرگ و تعیین کننده در زندگی خود برنامه هایی را تنظیم می کنند. از جمله وصیت کردن و تلاش در زمینه زیست منتهی به مرگ. یکی از این موارد، مساله قبر و دفن انسان است که بسیاری از انسان ها در این زمینه حساسیت خاصی دارند و محل دفن خود را از پیش به وراث اعلام می کنند.
وی ادامه داد: درآمد مقبره داران از تولیت مقبره‌ها (نه تولیت حرم) پرداخت می شد همچنین درآمد ناشی از حق دفن در ایوان مقبره و حایل مقبره که در اختیار مقبره دار بود بخش دیگری از درآمد این افراد بود.
وی با اشاره به اینکه مشعل دار، سقا، ساعت ساز، زیارت خوان و مدرس از جمله مشاغل در حرم حضرت معصومه (س) بودند، اظهار کرد: در دوران پهلوی به ویژه از سال ۱۳۳۷ تحولاتی آغاز شد و تولیت وقت حرم حضرت معصومه (س) (محمدباقر متولی باشی) نگران این تحولات بود و برای انجام این تحولات صبر می کرد تا ابتدا در حرم رضوی انجام شود و سپس در قم اجرایی شود.
وی ادامه داد: بعد از اینکه حضرت معصومه (س) در سال ۲۵۳ خاکسپاری شد، بزرگ خاندان رضوی یعنی احمد بن موسی مبرقع به عنوان بزرگ خاندان رضوی و وارث حضرت معصومه (س) وارد قم شد و اداره حرم حضرت معصومه (س) را به عهده گرفت.
این پژوهشگر با بیان اینکه تولیت، ناظر بر تولیت، مقبره دار، فراش مقبره از جمله نیروهای انسانی آرامگاه ها بودند، تصریح کرد: معمولا فرزند ارشد متوفی تولیت را به عهده می گرفت.
در این زمینه احمد جمراسی در نشست قم پژوهی که با موضوع «تحلیل و بررسی سنت اجتماعی خاکسپاری در حرم مطهر از دوره صفویه تا انقلاب اسلامی با تاکید بر نقوش سنگ قبرهای موجود در قم و آستان مقدس» در موسسه طلوع مهر قم برگزار شد، عنوان کرد: شهر قم به دلیل مرقد مطهر حضرت معصومه (س)، موقعیت جغرافیایی، سفرنامه سیاحان داخلی و خارجی و… ظرفیت پژوهشی فراوانی دارد.
این کارشناس اسناد اضافه کرد: پیشکش و انعام، اجاره وسایل مقبره به زائرین از جمله فرش‌ها، زیارت نیابتی و حفاظت از قبرهای وسط صحن از دیگر بخش های درآمد مقبره داران بود.
کارشناس اسناد اظهار کرد: آرامگاه به معنای بقعه و عمارت های سرپوشیده‌ای بر روی قبر بزرگان بود که از دو بخش ساختمان مقبره و نیروی انسانی خدمتگزار داخل مقبره تشکیل می‌شد که این مقابر در طول تاریخ تغییر کردند و فقط دو مقبره مستوفی‌الممالک و فتحعلی شاه از دوران قاجار باقی مانده است و به عنوان الگو می توان از آن بازدید کرد.
چه کسانی در حرم مطهر دفن می‌شدند؟
وی با اشاره به اینکه قدرت، پول و موقعیت سیاسی از جمله امتیازاتی بود که افراد می توانستند در مقابر حرم حضرت معصومه (س) دفن شوند، عنوان کرد: هر کسی حاکم قم می شد سعی می کرد مقبره‌ای برای خود در حرم حضرت معصومه (س) ایجاد کند.
انتهای پیام